ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Πολύβια Γεράκη, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
Msc Ψυχικής Υγείας & Ψυχιατρικής Παιδιού & Εφήβου, Ιατρική Σχολή Αθηνών
Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία

 

Η οικογένεια αποτελεί το βασικό πλαίσιο ανάπτυξης και δράσης ενός παιδιού. Η θετική οικογενειακή λειτουργία έχει ως αποτέλεσμα την ψυχολογική ευεξία και την ικανοποίηση της ζωής τόσο των γονέων όσο και των παιδιών και οι σχέσεις αυτές παραμένουν στην ενηλικίωση. Θα λέγαμε ότι είναι αναπόφευκτο η ζωή του παιδιού και κατ’ επέκταση η ευημερία του να είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οικογένεια μέσα στην οποία αυτό ανήκει. Η προοπτική των οικογενειακών συστημάτων δηλώνει ότι η οικογένεια είναι το πιο ισχυρό σύστημα στο οποίο ανήκει ένας άνθρωπος και ότι η διασύνδεση μεταξύ των μελών της οικογένειας σημαίνει ότι η σωματική, κοινωνική και συναισθηματική λειτουργία ενός ή περισσοτέρων μελών της οικογένειας έχει επιπτώσεις στα άλλα μέλη. Η διαμόρφωση της καλής ψυχικής υγείας αλλά και των κοινωνικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών που οδηγούν το άτομο σε μια κακή ψυχική υγεία αντίστοιχα, εξαρτάται από κάποιους προγνωστικούς παράγοντες που επιδρούν σε ατομικό επίπεδο, επίπεδο ολόκληρης της τάξης αλλά και συνδυαστικά. Ένας από τους σημαντικότερους προγνωστικούς παράγοντες που μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά είναι η οικογένεια.                              

Η οικογένεια αδιαμφισβήτητα συνιστά ένα υποστηρικτικό σύστημα και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη συγκρότηση της σωματικής και ψυχικής υγείας των μελών της. Η οικογένεια, ανεξάρτητα από τη δομή της, είναι ένα σύστημα, μια μικρογραφία της κοινωνίας, που αποτελείται από μέλη που επηρεάζει το ένα το άλλο. Είναι ένας εξελισσόμενος θεσμός που υπάρχει σε όλο τον κόσμο και χαρακτηρίζεται από την οργάνωση κοινής ζωής κάποιων ατόμων και καθορίζεται από τις μεταβολές του κοινωνικού και οικονομικού πλαισίου. Η κύρια λειτουργία της είναι η βιολογική και πολιτιστική αναπαραγωγή. Τα άτομα της οικογένειας που ζουν μαζί υπόκεινται σε καθημερινή συναισθηματική αλληλεπίδραση, γι’ αυτό και η ψυχική υγεία και η φυσιολογική συμπεριφορά του κάθε ατόμου εξαρτώνται σε σημαντικό βαθμό από αυτόν τον θεσμό. Αναλυτικότερα, το οικογενειακό περιβάλλον επηρεάζει άμεσα την ανάπτυξη των παιδιών, όντας εκείνο που έχει τη μεγαλύτερη σημασία στις κρίσιμες φάσεις της ζωής τους. Μέσα από αυτή την προοπτική, προωθείται σημαντικά η ιδέα ότι ο ρόλος των γονέων και γενικότερα της οικογένειας είναι καταλυτικός σε θέματα αγωγής υγείας.             

Πλήθος προγραμμάτων προαγωγής ή παρέμβασης υγείας προσπαθούν να εμπλέξουν την οικογένεια σε συνεργασία με το σχολείο και την κοινότητα, έχοντας ως στόχο μια «ολιστική παιδαγωγική», που δίνει τη δυνατότητα για πολιτιστική και κοινωνικοποιητική μάθηση και εξασφαλίζει στα παιδιά τη μελλοντική συνύπαρξη με συνανθρώπους τους, στο πλαίσιο μιας κοινωνικής και οικολογικής προοπτικής. Τα παραπάνω, προϋποθέτουν ουσιαστικές αλλαγές προς την κατεύθυνση της συνεργασίας οικογένειας - σχολείου και έχουν ως αποτέλεσμα, τα προγράμματα αγωγής υγείας και εκπαίδευσης να οδηγούνται προς νεότερα πρότυπα συνεργασίας και να προσφέρουν στους γονείς την ευκαιρία να συμμετέχουν στη βελτίωση και εκπαίδευση των παιδιών τους.                                                              

Σε σχέση με τη συνεργασία οικογένειας - εκπαιδευτικού και οικογένειας - σχολείου - κοινωνίας, η επικοινωνία είναι ένας καθοριστικός παράγοντας. Ο εκπαιδευτικός και οι γονείς οφείλουν να δουν την επικοινωνιακή τους σχέση μέσα από ένα πνεύμα συνεργασίας, αληλοπροσφοράς και συνέχειας. Η ενδυνάμωση των σχέσεων οικογένειας και εκπαιδευτικού και οικογένειας - σχολείου - κοινωνίας γίνεται αισθητή, μέσα από διαδικασίες επικοινωνίας, που υπηρετούν τη συνεχή ανανέωση και τον εμπλουτισμό αυτής της σχέση. Η συνεργασία και επικοινωνία γονέων και εκπαιδευτικών δημιουργούν το σκηνικό για ένα συνεχές διάλογο και δράση. Πρόκειται για μορφές επικοινωνίας που βασίζονται στην εμπιστοσύνη, στο σεβασμό και στην αίσθηση της θετικής παρέμβασης γονέων και εκπαιδευτικών. Προς την κατεύθυνση αυτή, προτείνονται συγκεκριμένες στρατηγικές, για καλύτερες επικοινωνιακές σχέσεις οικογένειας - σχολείου, όπως:

1. Προώθηση της σχέσης οικογένειας και σχολείου.

2. Υποστήριξη των γονέων προς την κατεύθυνση απόκτησης γνώσεων και προοπτικών της ανάπτυξης του παιδιού και ενδυνάμωση των σχέσεων με τα παιδιά τους.

3. Δέσμευση γονέων για ανάληψη δραστικών ρόλων που αφορούν την ανάπτυξη και πρόοδο των παιδιών.

4. Καθοδήγηση γονέων για την ενδυνάμωση και τον εμπλουτισμό του ρόλου τους, ως παιδαγωγοί.

5. Δημιουργία ισχυρής συνεργασίας μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών.

Επίσης στο παραπάνω πλαίσιο προτείνονται τέσσερις ακόμα συμπεριφορές - διαδικασίες που υποστηρίζουν την επικοινωνία, ώστε να βελτιωθεί η συνεργασία εκπαιδευτικού και οικογένειας με στόχο την καλύτερη συμμετοχή των γονέων σε θέματα αγωγής υγείας. Αυτές είναι: α) αμοιβαία καθοδήγηση, β) υποστήριξη -για τους στόχους και τις προσπάθειες του ενός για τον άλλο, γ) συνεργασία του ενός με τον άλλον και δ) προσφορά τροφοδότησης. Η συμπεριφορά αυτή προσφέρει σε γονείς και εκπαιδευτικούς τρεις σημαντικές διαδικασίες: α) πληροφορίες για την ένταση των προσπαθειών τους, β) εκτίμηση της αποστολής του ενός και του άλλου στο πλαίσιο της συνεργασίας και γ) προκλήσεις για περαιτέρω ανάπτυξη και μάθηση μέσα από τους ρόλους τους.

Συμπερασματικά, η οικογένεια και η συμμετοχή της σε θέματα αγωγής υγείας είναι ένας σημαντικός κρίκος που θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη από τα σύγχρονα προγράμματα προαγωγής ή παρέμβασης υγείας. Ωστόσο, για να μετακινηθούν οι γονείς παιδιών, από το ενδιαφέρον στη συμμετοχή και στη συνεργασία, κρίνεται απαραίτητο να υπάρχει η κατανόηση και ανταπόκριση του σχολείου στα ατομικά ενδιαφέροντα και τις ανάγκες τους, μέσα από ευέλικτα προγράμματα. Προγράμματα στο πλαίσιο μιας «ολιστικής παιδαγωγικής», που να ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους, θα λέγαμε ότι υποστηρίζουν με τον καλύτερο τρόπο το πλαίσιο της προαγωγικής επικοινωνίας και συνεργασίας.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Barnes, M., Bowl, G. 2001: Taking over the asylum: empowerment and mental health. London, Dalgrave.

Berger, E. H., 1995: Parents as partners in Education. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall.

Coleman, M. andWallinga, C., 2000: Teacher training in family involvement. An interpersonal approach, Childhood Education, 85.

Day, C., 2003: Η εξέλιξη των Εκπαιδευτικών, μετ. Α. Βακάλη, εκδ. Τυπωθήτω - Γιώργος Δαρδανός, Αθήνα.

Eldridge, D., 2001: Parent involvement: It’s worth the effort, Toung Children, 56 (4).

Epstein, J. L., 1992: Schools and Family Partnerschips, in Alkin, M. C. (ed.): Encyclopedia of Educational Research, 6th ed., New York: Macmillan.

Epstein, J. L., 1996: Advances in Family, Community and School Partnerships, Community Educational Journal 23 (3).

Epstein, J. L. & Dauber, S. L., 1993: Parents, Attitudes and Practices of Involvement in Inner-City Elementary and middle Schools’ in N. F. Chavkin (ed): Families and Schools in a pluralistic Society, Albany NY: State University of New York Press.

Geifer, J., 1991: Teacher - parent partnerships: Enhancing communication, Childhood Education, 45.

Jacobson, L.A. & Engelbrecht, J., 2000: Parenting Education Needs and preferences of parents of young Children, Early Childhood Education Journal, Voi. 28, No. 2.

McBride. Β.Α., 1991: Preservice Teachers Attitudes towards parent Involvement, Teacher Education Quarterly 18.

Powell, D.R., 1998: Research in review— Reweaving parents into early Childhood programs, Toung children, 53 (5).

Scott - Jones, D., 1995· "Parent - Child Interactions and Schools Achievement”, in Ryan. B. A., Adams G. R., Gullotta, T. P., Weissberg, R. P. and Hampton, R. L. (eds) The Family – School Connection. Voi. 2, Theory, Research and Practice, Thousand Oaks CA: Sage.

Swick, K. & Graves, S., 1993 Empowering at-risk families during the early childhood years, Washington, DC National Education Association.

Swick, K., 1993. Strengthening parents and families during the early childhood years, Champaing TL: Stipes.

Swick, K., 1997: A family - school approach for nurturing caring in young children, Early Childhood Education Journal, 25 (2).

Swick, K., Da Ros, D. & Kovach, B., 2001: Empowering parents and families through a caring inquiry approach, Early Childhood Education Journal, 29 (1).

Toung, J. R. & Hite, S. J., 1994: The status of teacher preservice preparation for parent involvement: A National Study, Education 115.

WHO (2001). Strengthening mental health promotion, Geneva, World Health Organization (Fact sheet, No. 220).

Κιτσαράς, Γ., 2004: Προγράμματα, Διδακτική Μεθοδολογία Προσχολικής Αγωγής, Αθήνα.

Σακελλαρίου, M., 2002: Εισαγωγή στη Διδακτική της Κοινωνικής και Παιδαγωγικής Εργασίας του Νηπιαγωγείου, εκδ. Ατραπός, Αθήνα.