Οι επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία μας


Σταυρούλα Ντρουφάκου, Παθολόγος Ογκολόγος, Θεραπευτήριο Metropolitan



Σε παγκόσμιο επίπεδο, η χρήση καπνού είναι ο μοναδικός μείζων παράγ
oντας κινδύνου για τη θνησιμότητα από καρκίνο και σκοτώνει περίπου 8 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο όχι μόνο από καρκίνο αλλά και άλλες ασθένειες. Σχεδόν το 80% του ενός δισεκατομμυρίου καπνιστών στον κόσμο ζουν σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα και σ' αυτές τις χώρες παρατηρούνται οι περισσότεροι θάνατοι που σχετίζονται με τον καπνό, περιοχές που αποτελούν στόχους εντατικής παρεμβολής και εμπορίας της καπνοβιομηχανίας.

Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει περισσότερες από 7.000 χημικές ουσίες. Τουλάχιστον 250 είναι γνωστό ότι είναι επιβλαβείς και πάνω από 50 είναι γνωστό ότι προκαλούν καρκίνο. Το κάπνισμα τσιγάρων βλάπτει σχεδόν κάθε όργανο του σώματος, προκαλεί πολλές ασθένειες και μειώνει την υγεία των καπνιστών γενικά.

Η διακοπή του καπνίσματος μειώνει τον κίνδυνο για ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα και μπορεί να προσθέσει χρόνια στη ζωή μας.

Το κάπνισμα και ο θάνατος

• Το κάπνισμα προκαλεί περίπου το 90% (ή 9 στα 10) όλων των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα. Περισσότερες γυναίκες πεθαίνουν από καρκίνο του πνεύμονα κάθε χρόνο, από ό, τι από τον καρκίνο του μαστού.
• Το κάπνισμα προκαλεί περίπου το 80% (ή 8 στους 10) όλων των θανάτων από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.
• Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου από όλες τις αιτίες σε άνδρες και γυναίκες

Το κάπνισμα και οι αυξημένοι κίνδυνοι για την υγεία

Γενικά, οι καπνιστές είναι πιο πιθανό από τους μη καπνιστές να αναπτύξουν καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικά επεισόδια και καρκίνο του πνεύμονα.

• Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο για στεφανιαία νόσο και εγκεφαλικό επεισόδιο 2 έως 4 φορές, καθώς επίσης αυξάνει 25 φορές την πιθανότητα σε άνδρες και γυναίκες να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα.

• Το κάπνισμα επηρεάζει γενικά την υγεία, αυξάνει τις απουσίες από την εργασία και αυξάνει το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης.

 Κάπνισμα και καρδιαγγειακή νόσος
Οι καπνιστές διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ασθένειες που επηρεάζουν την καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία (καρδιαγγειακές παθήσεις).
• Το κάπνισμα προκαλεί εγκεφαλικό επεισόδιο και στεφανιαία νόσο, οι οποίες συγκαταλέγονται στις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως.
• Ακόμη και οι άνθρωποι που καπνίζουν λιγότερα από πέντε τσιγάρα την ημέρα μπορεί να έχουν πρώιμα συμπτώματα καρδιαγγειακής νόσου.
• Το κάπνισμα καταστρέφει τα αιμοφόρα αγγεία και μπορεί να προκαλέσει παχύνσεις και στενώσεις στον αυλό τους (αθηρωματικές πλάκες). Αυτό κάνει την καρδιά να χτυπάει πιο γρήγορα και την αρτηριακή πίεση να ανεβαίνει. Μπορεί επίσης να σχηματιστούν θρόμβοι.
• Οι διαταραχές των αγγείων που προκαλούνται από το κάπνισμα μπορούν επίσης να μειώσουν τη ροή του αίματος στα πόδια και το δέρμα.

Κάπνισμα και αναπνευστική νόσος
Το κάπνισμα μπορεί να επηρεάσει τους πνεύμονες, καταστρέφοντας τους αεραγωγούς και τις κυψελίδες).
• Το κάπνισμα προκαλεί χρονία αποφρακτική πνευμονοπάθεια, η οποία περιλαμβάνει το εμφύσημα και τη χρόνια βρογχίτιδα.
• Το κάπνισμα προκαλεί τα περισσότερα κρούσματα καρκίνου του πνεύμονα.
• Στις περιπτώσεις βρογχικού άσθματος, ο καπνός μπορεί να προκαλέσει ή να χειροτερέψει ένα επεισόδιο.
• Οι καπνιστές είναι 12 έως 13 φορές πιο πιθανό να πεθάνουν από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια από ό, τι οι μη καπνιστές.

Κάπνισμα και ο καρκίνος
Το κάπνισμα μπορεί να προκαλέσει καρκίνο σχεδόν οπουδήποτε στο σώμα (σχήμα)
• Ουροδόχο κύστη
• Αίμα (οξεία μυελογενή λευχαιμία)
• Τράχηλο της μήτρας
• Κόλον και ορθό
• Οισοφάγο
• Νεφρούς και ουρητήρες
• Λάρυγγα
• Ήπαρ
• Οροφάρυγγα (περιλαμβάνει τμήματα του λαιμού, της γλώσσας, της μαλακής υπερώας και των αμυγδαλών)
• Πάγκρεας
• Στομάχι
• Τραχεία, βρόγχους και πνεύμονες

Κάπνισμα και άλλοι κίνδυνοι για την υγεία
Το κάπνισμα βλάπτει σχεδόν όλα τα όργανα του σώματος και επηρεάζει τη γενική υγεία ενός ατόμου.

• Το κάπνισμα μπορεί να δυσκολέψει μια γυναίκα να μείνει έγκυος. Μπορεί επίσης να επηρεάσει την υγεία του μωρού πριν και μετά τη γέννηση.

Το κάπνισμα αυξάνει τους κινδύνους για:

    • Πρόωρο τοκετό, θνησιγενή νεογνά (δηλαδή τη γέννηση νεογνού το οποίο είναι νεκρό μετά την 24η εβδομάδα  κυήσεως)
    • Χαμηλό βάρος γέννησης
    • Σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου νηπίου
    • Έκτοπη κύηση
    • Διαταραχές στον σχηματισμό των χειλιών, του στόματος και της υπερώας του βρέφους. 

• Το κάπνισμα μπορεί επίσης να επηρεάσει το σπέρμα των ανδρών και ως εκ τούτου να μειώσει τη γονιμότητα και να αυξήσει τους κινδύνους για γενετικές ανωμαλίες και αποβολές.
• Το κάπνισμα μπορεί να επηρεάσει την υγεία των οστών. Οι γυναίκες που καπνίζουν μετά την αναπαραγωγική ηλικία έχουν ασθενέστερα οστά από τις γυναίκες που δεν κάπνισαν ποτέ. Διατρέχουν επίσης μεγαλύτερο κίνδυνο για κατάγματα οστών.
• Το κάπνισμα επηρεάζει την υγεία των δοντιών και των ούλων και μπορεί να προκαλέσει απώλεια δοντιών λόγω της συσσώρευσης πλάκας η οποία συνδέεται με την δημιουργία πέτρας, ουλίτιδας και εν τέλει περιοδοντικής νόσου. Επίσης, οι χημικές ουσίες από τα προϊόντα καπνού επηρεάζουν τη ροή του σάλιου στο στόμα, καθιστώντας ευκολότερες τις μολύνσεις του στόματος.
• Το κάπνισμα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για καταρράκτη (θόλωση του φακού του ματιού που δυσκολεύει την όραση). Μπορεί επίσης να προκαλέσει εκφύλιση της ωχράς κηλίδας που σχετίζεται με την ηλικία. Πρόκειται για βλάβη σε ένα μικρό σημείο κοντά στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς, το μέρος του οφθαλμού που απαιτείται για την κεντρική όραση.
• Το κάπνισμα προκαλεί σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και μπορεί να δυσκολέψει τον έλεγχο της νόσου. Ο κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη είναι 30-40% υψηλότερος για τους ενεργούς καπνιστές από τους μη καπνιστές.
• Το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο της εμφάνισης ρευματοειδούς αρθρίτιδας.

 

Παθητικό κάπνισμα

Το παθητικό κάπνισμα, δηλαδή η εισπνοή του καπνού έμμεσα από κάποιον που καπνίζει δίπλα μας ή άμεσα από τον καπνό των τσιγάρων του περιβάλλοντος χώρου, είναι ουσιαστικά μια μορφή βίας που μπορεί να ασκήσει κάποιος στον συνάνθρωπό του και έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί πολλές από τις ίδιες ασθένειες που εμφανίζονται και στους ενεργούς καπνιστές, συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών παθήσεων, του καρκίνου του πνεύμονα, και των αναπνευστικών παθήσεων.

Το ETS (Environmental Tobacco Smoke) έχει ενταχθεί στις καρκινογόνες συνήθειες και ουσίες, σημειώνεται δε ότι το παθητικό κάπνισμα προκαλεί επιπλέον 1,2 εκατομμύρια θανάτους ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο.

Άλλοι τρόποι χρήσης του καπνού (όπως π.χ. η μάσηση ) προκαλεί καρκίνο του στόματος, του οισοφάγου και του παγκρέατος.

Παύση και Μειωμένοι Κίνδυνοι
• Η διακοπή του καπνίσματος μειώνει τους καρδιαγγειακούς κινδύνους. Μόλις 1 χρόνο μετά τη διακοπή του καπνίσματος, ο κίνδυνος για καρδιακή προσβολή πέφτει απότομα.

• Εντός 2 έως 5 ετών μετά την διακοπή του καπνίσματος, ο κίνδυνος για εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να μειωθεί στα επίπεδα με αυτόν του μη καπνιστή.
• Αν σταματήσετε το κάπνισμα, οι κίνδυνοι για καρκίνο του στόματος, του λάρυγγα, του οισοφάγου και της ουροδόχου κύστης μειώνονται κατά το ήμισυ μέσα σε 5 χρόνια.
• Δέκα χρόνια μετά τη διακοπή του καπνίσματος, ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο του πνεύμονα μειώνεται κατά το ήμισυ.

 

Ηλεκτρονικά τσιγάρα

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι γνωστά με πολλά διαφορετικά ονόματα. Ονομάζονται μερικές φορές “e-cigs,” “e-hookahs,” “mods,” “vape pens,” “vapes,” “tank systems,” and “electronic nicotine delivery systems.” Κάποια ηλεκτρονικά τσιγάρα μοιάζουν με κανονικά τσιγάρα, πούρα ή σωλήνες. Ορισμένα μοιάζουν με στυλό, USB sticks και άλλα καθημερινά αντικείμενα, ενώ τα προϊόντα τους κυκλοφορούν σε διάφορες γεύσεις όπως κεράσι, βανίλια, κανέλα, καρπούζι, τσιχλόφουσκα και εσπεριδοειδή!!!

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα παράγουν ένα αερόλυμα με τη θέρμανση ενός υγρού που συνήθως περιέχει νικοτίνη (την εθιστική ουσία που βρίσκουμε σε κανονικά τσιγάρα, πούρα και άλλα προϊόντα καπνού), αρώματα και άλλα χημικά τα οποία βοηθούν να γίνει το αεροζόλ. Οι χρήστες εισπνέουν αυτό το αεροζόλ στους πνεύμονες και οι παρευρισκόμενοι επίσης μπορεί να αναπνέουν αυτό το αεροζόλ όταν ο χρήστης εκπνέει στον αέρα.

Το αερόλυμα του ηλεκτρονικού τσιγάρου γενικά περιέχει λιγότερα τοξικά χημικά από το θανατηφόρο μίγμα των 7.000 χημικών ουσιών στον καπνό από κανονικά τσιγάρα. Ωστόσο, στο ηλεκτρονικό τσιγάρο
το αερόλυμα δεν είναι ακίνδυνο. Μπορεί να περιέχει επιβλαβείς ουσίες, συμπεριλαμβανομένης της νικοτίνης, των βαρέων μετάλλων, όπως ο μόλυβδος, το νικέλιο και ο κασσίτερος, πτητικών οργανικών ενώσεων, αρωματικών ουσιών όπως το διακετύλιο και άλλων παραγόντων που προκαλούν καρκίνο.

Τα περισσότερα ηλεκτρονικά τσιγάρα περιέχουν νικοτίνη, η οποία έχει γνωστές επιπτώσεις στην υγεία. Είναι ιδιαίτερα εθιστική, είναι τοξική για την ανάπτυξη εμβρύων, μπορεί να βλάψει την ανάπτυξη του εγκεφάλου του εφήβου, να επηρεάσει την προσοχή, τη μάθηση και τη μνήμη και να προκαλέσει εθισμό. Επίσης η νικοτίνη αποτελεί κίνδυνο για την υγεία των εγκύων γυναικών και των  αναπτυσσόμενων μωρών τους.

Εκτός από τα παραπάνω, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μπορεί να προκαλέσουν ακούσιους τραυματισμούς.
Οι ελαττωματικές μπαταρίες έχουν προκαλέσει πυρκαγιές και εκρήξεις, μερικές από τις οποίες έχουν καταλήξει σε σοβαρούς τραυματισμούς. Επιπλέον, η οξεία έκθεση σε νικοτίνη μπορεί να είναι τοξική.
Τα παιδιά και οι ενήλικες έχουν δηλητηριαστεί με κατάποση, εισπνοή, ή απορρόφηση από το δέρμα υγρού ηλεκτρονικού τσιγάρου.

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν τη δυνατότητα να ωφελήσουν τους ενήλικες καπνιστές εάν χρησιμοποιηθούν ως πλήρες υποκατάστατο των κανονικών τσιγάρων και άλλα καπνικών προϊόντων, πάντα στα πλαίσια ενός προγράμματος διακοπής του καπνίσματος υπό την επίβλεψη ειδικών.

Ωστόσο, οι περισσότεροι ενήλικοι χρήστες ηλεκτρονικών τσιγάρων, δεν σταματούν να καπνίζουν τα συμβατικά τσιγάρα και εξακολουθούν να χρησιμοποιούν και τα δύο προϊόντα (γνωστή ως "διπλή χρήση" dual use).
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν είναι ασφαλή για νέους, νεαρούς ενήλικες, έγκυες γυναίκες ή ενήλικες που δεν έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν προϊόντα καπνού. Δυστυχώς είναι το πλέον χρησιμοποιούμενο ΠΡΟΪΟΝ ΚΑΠΝΟΥ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΝΕΩΝ. Σε μία μελέτη το 2018 στις Ηνωμένες Πολιτείες  περισσότερα από 3,6 εκατομμύρια μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου χρησιμοποιούσαν ηλεκτρονικό τσιγάρο, ενώ το 40% των χρηστών ηλεκτρονικού τσιγάρου ηλικιών 18 έως 24 ετών, ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΚΑΠΝΙΣΕΙ ΠΟΤΕ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΤΣΙΓΑΡΟ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ!

Αν δεν έχετε καπνίσει ποτέ ή δεν χρησιμοποιείτε άλλα προϊόντα καπνού ή ηλεκτρονικά τσιγάρα, μην ξεκινήσετε.


Παγκόσμιες δράσεις για τον έλεγχο του καπνίσματος

Εκτός από τις επιζήμιες επιπτώσεις του καπνού στην υγεία, το συνολικό οικονομικό κόστος του καπνίσματος (από τις δαπάνες για την υγεία και τις απώλειες παραγωγικότητας) εκτιμάται ότι είναι περίπου 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ετησίως, που ισοδυναμεί με το 1,8% του παγκόσμιου ετήσιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ).

Σχεδόν το 40% αυτού του κόστους σημειώθηκε στις αναπτυσσόμενες χώρες, υπογραμμίζοντας το σημαντικό βάρος που υφίστανται αυτές οι χώρες. Το μέγεθος αυτής της ανθρώπινης και οικονομικής τραγωδίας είναι συγκλονιστική.

Ως εκ τούτου, από το 2011 περισσότερες από 170 χώρες έχουν προσχωρήσει στη Σύμβαση-Πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για τον έλεγχο του καπνίσματος WHO FCTC (Framework Convention on Tobacco Control ). Αυτή η συνθήκη, η οποία αποτελεί το θεμέλιο της παγκόσμιας μάχης κατά του καπνού, περιλαμβάνει τόσο μέτρα για την προσφορά όσο και τη μείωση της ζήτησης για τον έλεγχο του καπνού. Ισχύει από το 2005, είναι μία από τις ταχύτερα και ευρέως αποδεκτές συνθήκες στην ιστορία των Ηνωμένων Εθνών. Μια συνθήκη βασισμένη σε αποδεικτικά στοιχεία επαναβεβαιώνει το δικαίωμα όλων των ανθρώπων στο υψηλότερο επίπεδο υγείας και παρέχει νέες νομικές διαστάσεις για τη συνεργασία στον έλεγχο του καπνού.

Όπως συμβαίνει με οποιαδήποτε άλλη συνθήκη, υπάρχουν νομικές υποχρεώσεις για τα μέλη της μεταξύ των οποίων είναι και οι είναι οι εξής:
• Προστασία των πολιτικών δημόσιας υγείας από τα εμπορικά και άλλα συμφέροντα της καπνοβιομηχανίας.
• Υιοθέτηση μέτρων τιμολόγησης και φορολογίας για να μειωθεί η ζήτηση του καπνού.
• Προστασία των ανθρώπων από την έκθεση στον καπνό.
• Ρύθμιση της δημοσιοποίησης των πληροφοριών σχετικά με τα προϊόντα καπνού.
• Ρύθμιση της συσκευασίας και των ετικετών (
labeling)  των προϊόντων καπνού.
• Προειδοποίηση των ανθρώπων για τους κινδύνους του καπνού.
• Απαγόρευση διαφήμισης, προώθησης και χορηγίας καπνού.
• Προσφορά βοήθειας στους πολίτες για να αντιμετωπίσουν τον εθισμό τους στον καπνό.
• Έλεγχος του παράνομου εμπορίου προϊόντων καπνού.
• Απαγόρευση των πωλήσεων προς και από ανηλίκους.
• Υποστήριξη οικονομικά βιώσιμης εναλλακτικής λύσης για την καλλιέργεια καπνού.


Η συνθήκη αναγνωρίζει επίσης τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας και βοηθά τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος να εκπληρώσουν τις συμβατικές τους υποχρεώσεις.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

https://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/fact_sheets/health_effects/effects_cig_smoking/index.htm

https://www.who.int/cancer/prevention/en

WHO REPORT ON THE GLOBAL TOBACCO EPIDEMIC, 2019 (https://www.who.int/tobacco/global_report/en/ ; πρόσβαση στις 29-7-2019)

https://www.cdc.gov/tobacco/basic_information/e-cigarettes/index.htm

U.S. Department of Health and Human Services. The Health Consequences of Smoking—50 Years of Progress: A Report of the Surgeon General. Atlanta: U.S. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health, 2014 [accessed 2017 Apr 20].

U.S. Department of Health and Human Services. How Tobacco Smoke Causes Disease: What It Means to You. Atlanta: U.S. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health, 2010 [accessed 2017 Apr 20].

Centers for Disease Control and Prevention. QuickStats: Number of Deaths from 10 Leading Causes—National Vital Statistics System, United States, 2010. Morbidity and Mortality Weekly Report 2013:62(08);155. [accessed 2017 Apr 20].

Mokdad AH, Marks JS, Stroup DF, Gerberding JL. Actual Causes of Death in the United States. JAMA: Journal of the American Medical Association 2004;291(10):1238–45 [cited 2017 Apr 20].

U.S. Department of Health and Human Services. Women and Smoking: A Report of the Surgeon General. Rockville (MD): U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service, Office of the Surgeon General, 2001 [accessed 2017 Apr 20].